جوابِ اولینِ سوالاتی که در هنگام مواجه با یادگیری زبان خارجی ممکن است برای ما ایجاد شود، ریشه در درکِ اهمیتِ سواد و سواد آموزی دارد! سوالاتی همانند این سوالات: چرا ما بایستی زبان خارجی و بطور خاص زبان انگلیسی یاد بگیریم؟! آیا همه ما فارسی زبان ها بایستی زبان انگلیسی یاد بگیریم؟! اگر یاد نگیریم چه اتفاقی خواهد افتاد؟! اگر یاد بگیریم تاثیری در زندگی ما خواهد داشت؟!
ماهیتِ اهمیتِ یادگیری زبان خارجی شاید برای خود ما قابل هضم نباشد اما اگر به فکر جایگاه اجتماعی، حرفه ای و درآمدی فرزندانمان در آینده باشیم و به این مسائل توجه کنیم، می توانیم اهمیت این مساله را بهتر و بیشتر درک کنیم. نکته ابتدایی به ماهیت زبان، الفبا، خط، دانش و رابطه کلمات با یکدیگر به منظور ایجاد رابطه معنی دار و/یا انتقال اطلاعات مربوط می شود؛ از هرگونه استفاده از زبان در طیف بسیار جدی تا شوخی و سرگرمی برای گذراندن اوقات فراغت به خوشی.
برای انسان ها در طولِ زمان نقطه های عطفِ زیادی را متصور هستیم که در آن برهه های زمانی سطحِ زندگی انسان ها و به تبع آن و در ادامه آن سطحِ آسایش و آرامش انسان ها ارتقا یافته است. برای مثال پیش از کشفِ آتش توسط انسان ها، نوع خورد و خوراک انسان ها با پس از کشفِ آتش بطور قطع و یقیین متفاوت بوده است؛ زمانی که انسان مفهومِ پختن را تجربه کرده است و با گرمایِ آتش آشنا شده است با زمانی که این آگاهی و دانش را نداشته است تفاوت نداشته است؟! زمانی که انسان با ساختِ ابزار آشنا شده است! آن زمان که حیوانات را اهلی کرد! آن زمان که کشاورزی را کشف کرد! آن زمان که یکجا نشینی را بر کوچ کردن ترجیح داد! همه این برهه هایِ زمانی تغییراتی عمیق و شگرف در سبکِ زندگی انسان ها و ارتقاء آسایش و آرامش وی ایجاد نمود. لازم به یادآوری است که تمامی این مراحل پیشرفت بصورت نقطه ای درسیر زمان رخ نداده است، بلکه برخی از آنها سال ها، دهه ها، سده ها یا حتی هزاران سال به طول انجامیده است. هدف از ذکر این نکته، از توهم خارج کردنِ افرادی است که بطور بالقوه اهل خرد و دانش هستند، یا خود را اهل خرد و دانش می پندارند، ولی این وهم بر آنان و برنامه ریزی های آنان مستولی شده است که پیشرفت نقطه ای و لحظه ای است. مطالعه تاریخ به ما نشان می دهد که تا کنون اینگونه نبوده است و احتمالاً بعد از این نیز اینگونه نخواهد بود. بلکه پیشرفت بصورت نموداری است که یکی از مهمترین عوامل و فاکتور های تاثیرگزار آن زمان است. نموداری که صعود، فرود و گاهی رکودی طولانی و عمیق را پشت سر گذاشته است.
اختراع خط
یکی از مهمترین نقطه هایِ عطف در تاریخ پیشرف و دگرگونی زندگی بشری به اختراعِ خط مربوط می شود. این امر حتی خط هایی که براساس نگاره ها، تمثیل ها، نقاشی ها و تصاویری که بر دیواره های غارها و سنگ نوشته هایی که شاملِ شکلِ واقعیِ اجسام می باشند را نیز شامل می شود؛ چرا که این تصاویر پایه گذار و سنگِ بنای خط های پیشرفته و تکامل یافته امروزی می باشد. پیش از اختراعِ خط، ثبتِ تجربه، و ثبتِ دانشِ ناشی از تجربه کسب شده ناممکن بوده است و این تجربه بصورت شفاهی و سینه به سینه منتقل می شده است. آیا احتمال از بین رفتن این دانش و تجربه ثبت نشده وجود نداشته است؟! آیا احتمال خطای سهوی یا عمدی و/یا تحریف در این تجربه و دانشِ ثبت نشده وجود نداشته است؟!
در این بین به نظر می رسد گروهی از متفکرانِ اعصار قدیم، دغدغه ثبت دانشِ زمان خود را داشته اند و به فکرِ راهی برای ثبتِ موقت و دائمی آن بودند که در نتیجه آن و برای حلِ معضل و رفعِ دغدغه عدمِ ثبتِ دانش روشی را ابداع نمودند که منتج به اختراع خط شد. بنظر می رسد که اختراع خط تدریجی و براساس نیاز بوده است. در طول زمان دچار جرح و تعدیل گشته است و در نهایت به صورت سمبل ها و نشانه هایی انتزاعی ساخته و پرداخته شده است. بعید نیست که این دگردیسی، دگرگونی و/یا تغییر در زمانِ معاصرِ ما نیز در حال رخ دادن باشد.
اما پس از اختراعِ خط، توانایی فهم و کتابت آن در دست عده ای معدود وجود داشته است. همانطور که احتمال قریب به یقین آگاهی دارید – خوانده اید، دیده اید، و/یا شندیده اید، از گذشته های بسیار دور تا مدتی پیش، حتی در همین برهه از زمان، در بعضی از مناطق و کشورها توانایی خواندن و نوشتن، یا بعبارتی سواد، در دست عده ای بسیار محدود بوده است که این افراد عموماً و عمدتاً پادشاهان، حکام، سلاطین، دیوان سالاران، درباریان و/یا پیشوایان و مبلغان مذهبی بوده اند.
یعنی برای پیشرفت اجتماعی و برای ورود به دایره قدرت و تصمیم گیری کلان و به تبع آن دست یابی به ثروت و قدرت به سوادِ خواندن و نوشتن نیاز اساسی بوده است. هرچند که ممکن است که برخی از صنعتگران و پیشه وران کارهایی قابل توجه انجام داده باشند؛ یا قوت و غذای مردم و خوراک دامها، اسب ها و استرها به دسترنج و فعالیت کشاورزان و باغبانان وابسته باشد؛ و امنیت داخلی و مرزهای یک مملکت به سلحشوری، رشادت و شجاعت سربازان و فرماندهان آنها متکی بوده باشد -همچنان که هم اکنون نیز می باشد، آنها را راهی برای ورود به سطوح بالای کشوری، اجتماعی و فرهنگی نبوده است. در بسیاری از موارد، زمامداران و دیوان سالاران اجازه فراگیری سواد، امر مهم خواندن و نوشتن، را به عموم مردم نمی دادند تا حلقه تنگ قدرت را در دستان خویش نگه دارند.
حتی پادشاهان جنگجو و کشور گشا و لشکریان و جنگاروان بزرگ برای در دست گرفتن مناصب فرماندهی علاوه بر دانش لشکر کشی، جنگ و حرب و مبارزه به سواد خواندن و نوشتن نیاز داشتند تا که مکتوبات و نوشته های اُمرا، سلاطین و پادشاهان که گاه حاوی دستورات و/یا راهنمایی های سرّی بوده است و/یا نیاز به رمزگشایی داشته است را شخصاً بخوانند و اجرا نمایند. همچنین آنها برای طرح ریزی و مدیریت جنگ ها نیاز به مشاوران و وزیرانی مدیر، مدبّر و با فراست داشته اند که همگی آنها به سلاح دانش و تجربه مجهز بوده اند. این تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها عموماً توسط جمعی از دانشمندان و مجربان عرصه های کشوری و لشکری فراهم می شده است و این امرِ خطیر توسط خردِ جمعیِ صاحبانِ سواد و دانش فراهم می شده است. هرچند که ممکن است از هوش، ذکاوت و تجربه عوامِ مردم نیز بهره ببرند تا به موفقیت نائل شوند، به علت نداشتن سواد و قدرت خواندن و نوشتن راه پیشرفت اجتماعی برای عوام عموماً بسته بوده است.
در این میان، صاحبان دانشی که بر زبان یا زبان های خارجی تسلط داشته اند مرتبه و اهمیت بالاتر و بیشتری داشته اند: زبان کشورهای خارجه ای که صاحب دانش، قدرت و/یا ثروت بیشتری بوده اند و می توانستند سبب پیشرفت شخصی و/یا جمعی آنها شوند. کسانی که توانایی خواندن، درک مفاهیم و مطالب، گاه رمز گشایی و انتقالِ مفاهیمِ مهمِ صنعتی، نظامی، کشاورزی، پزشکی و امثالهم را از کتب و اسناد ممالک خارجه یِ صاحب دانش و ثروت داشته اند از اهمیت شخصی و اجتماعی بیشتری برخوردار بوده اند؛ در میان این خردمندانِ صاحبِ دانشِ زبانِ خارجه، کسانی که علاوه بر خواندن و نوشتنِ زبانِ خارجه، تواناییِ برقراریِ ارتباطِ کلامی و رو در رو با بزرگان، دانشمندان، خردمندان، حقوقدانان، پزشکان، سلحشوران، صنعتگران و سیاست مداران ممالک خارجیِ صاحبِ دانش، ثروت و قدرت را داشته اند، مرتبه ای ارفع داشته اند.
خواندن ونوشتن همگانی و اجباری شد
نقطه عطف دیگر در زندگی بشری که تاثیری قابل توجه بر زندگی آحاد مردم گذاشت مربوط به زمانی شد که خواندن و نوشتن همگانی شد و توده های مردم اعمم از عوام و خواص امکان یادگیری را یافتند؛ و در مرحله تکمیلی این فرایند، ایشان ملزم به فراگیری خواندن و نوشتن شدند و به عبارتی ساده تر، یادگیری خواندن و نوشتن برای عموم مردم اجباری شد. در جوامع و اقتصادهای سالم این سنتِ قدیمی هم اکنون نیز پابرجاست که افرادِ با دانش ارج و قرب بیشتری دارند و از اهمیتِ بیشتری برخوردار هستند. هرچه دانش آنها بیشتر باشد، در مجموع و در نهایت تاثیرگزاری آنها نیز بیشتر خواهد بود. در این بین کسانی که زبانِ کشورهای دانشمند، ثروتمند و قدرتمند را بدانند اهمیت قابل توجهی خواهند داشت؛ این زبان ممکن است زبان مادری آن کشور باشد یا زبان خارجه.
در دنیای معاصر نیز خط به وجود آمده است
نمونه ای تکمیلی بر اهمیت الفبا، خط، زبان، خواندن و نوشتن در جامعه معاصر ما که تاثیری غیرقابل انکار تقریبا بر همه جوانب زندگی ما گذاشته است و/یا در آینده خواهد گذاشت، زبان برنامه نویسی کامپیوتری (رایانه ای) است. آیا همه ما این دانش را داریم؟! یا اینکه این دانش در دست گروهی خاص از تحصیل کرده های این رشته است؟! منظور از تحصیل کرده های زبان های برنامه نویسی کامپیتری (رایانه ای) طیفِ کسانی که بصورت خودخوان و با صرف انرژی و زمان بیشتر این الفبا و زبان را یاد گرفته اند یا کسانی که با صرف هزینه ای کم یا زیاد این دانش را یاد گرفته و زمان و انرژی خود را برای خویشتن خویش ذخیره کرده اند.
حال وقت طرح این سوال است که آیا بطور بالفعل، و نه بالقوه، همه قادر به یادگیری زبان خارجی بوده اند و هستند؟! آیا همه افراد بایستی یک زبان خارجی را فرابگیرند؟! آیا یادگرفتن و فراگیری زبان خارجی و حتی زبان مادری امری سهل و ساده است؟! چه زبان خارجی را بایستی یاد گرفت یا یادگیری چه زبان خارجی در اولویت است؟ سعی می می کنیم که جواب این سوالات و سوالاتی از این قبیل را در مقالات بعدی مورد بحث قرار دهیم.
برای پاسخ به این سوالات از شما محققان و زبان آموزان گرامی دعوت می کنم تا مقالات بعدی را نیز مطالعه و ویدیوهای مربوطه را نیز مشاهده نمایید.
